İhracat Nasıl Yapılır: Adım Adım Başarılı İhracatçı Olma Kılavuzu
İhracat nasıl yapılır sorusunun cevabını arıyorsanız, doğru yerdesiniz! En basit şekliyle ihracat, bir malın bir ülkeden başka bir ülkeye satılması ve gönderilmesi olarak ifade edilebilir. Ayrıca, ülkeye döviz kazandıran önemli bir faaliyet olduğunu da unutmamak gerekir.
İhracat nedir diye merak ediyorsanız, bir eşyanın ihracat sayılması için fiziki olarak ülke sınırlarını terk etmesi gerektiğini bilmelisiniz. Türkiye’deki serbest bölgelere mal teslim edilmesi de ihracat kapsamına girmektedir. Bu rehberimizde, ihracata nasıl başlanır sorusundan başlayarak, bir ihracat operasyonunda neler gerçekleşir ve ihracat aşamaları nasıl ve hangi sıra ile ilerler konularını adım adım ele alacağız.
İhracat yapabilmeyi düşünen firmalar için sevindirici bir haber de devlet tarafından sunulan teşvik ve desteklerdir. Toplamda 10 adet destek programı ile devletimiz ihracatçılara yardımcı olmaktadır. Bu yazımızda bu desteklerden nasıl yararlanabileceğinize de değineceğiz.
Hazırsanız, başarılı bir ihracatçı olma yolculuğuna birlikte çıkalım ve ihracat nasıl yapılır adım adım öğrenelim!
İhracata Başlamadan Önce Bilmeniz Gerekenler
Uluslararası ticarete adım atmadan önce, ihracat sürecinin temellerini anlamak büyük önem taşır. Bu bölümde, ihracatla ilgili temel bilgileri ve başlangıç aşamasında bilmeniz gereken konuları ele alacağız.
İhracat nedir ve nasıl tanımlanır?
İhracat ya da dışsatım, bir malın veya hizmetin yurt dışındaki alıcılara satılmasıdır. Bir ülkenin en önemli döviz kaynakları arasında yer alır ve dış ticaret dengesini oluşturan etkenlerden biridir. Gümrük Kanunu’na göre, serbest dolaşımda bulunan eşyanın ihraç amacıyla Türkiye Gümrük Bölgesi dışına çıkışı olarak tanımlanır. Bir eşyanın ihracat sayılması için fiziki olarak ülke sınırlarını terk etmesi zorunludur. Ayrıca, Türkiye’deki serbest bölgelere mal teslim edilmesi de ihracat kapsamına girer.
İhracat yapabilmek için gereken temel şartlar
İhracata başlayabilmek için Türkiye sınırları içinde resmi olarak kurulmuş bir firmaya sahip olmanız gerekir. Bu firma Anonim Şirket, Limited Şirket veya Şahıs Şirketi olabilir. İhracatçı olabilmek için şu adımları izlemelisiniz:
- Vergi Dairesine kayıt
- Ticaret Sicil Memurluğuna kayıt
- Ticaret Odasına kayıt
- İhracatçı Birliğine kayıt
Bununla birlikte, gerçek kişiler de vergi numarası alarak, muhasebeci ile çalışarak ve gümrük müşavirine vekalet vererek ihracat yapabilirler.
Hangi ürünler ihraç edilebilir?
Uluslararası anlaşmalar, kanun, kararname ve ilgili mevzuat uyarınca konulan yasaklama ve kısıtlamalar dışında, her türlü eşyanın Türkiye’den ihracı serbesttir. Türkiye’nin en çok ihraç ettiği ürünler arasında otomotiv ürünleri, beyaz eşya, tekstil ve hazır giyim, demir-çelik ürünleri, kimyasal ürünler, gıda ürünleri, elektrik-elektronik ekipmanlar ve madenler bulunmaktadır. Ancak, bazı ürünlerin ihracı için ilgili kurumlardan izin alınması gerekebilir.
Yurtdışına ihracat nasıl yapılır sorusunun temelleri
İhracat işlemi, öncelikle İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğine onaylattığınız gümrük beyannamesi ile başlar. İhracat için temel belgeler şunlardır:
- Gümrük beyannamesi
- Ticari fatura (Commercial Invoice)
- Proforma fatura (tekliften sonra)
- Menşe şahadetnamesi (alıcının talebi doğrultusunda)
Ayrıca, ihraç edeceğiniz ürünün cinsi ve gideceği ülkeye göre ek belgeler gerekebilir. Hedef pazarın düzenlemelerini, gümrük vergilerini ve standartlarını önceden araştırmanız, ihracat sürecinizin sorunsuz ilerlemesi için önemlidir.
Adım 1: Alıcı ile Görüşme ve Teklif Süreci
İhracat sürecinin ilk adımı, potansiyel alıcılarla iletişime geçmek ve ticari görüşmeleri başlatmaktır. Bu aşama, başarılı bir ihracat operasyonunun temelini oluşturur.
Proforma fatura ve teklif hazırlama
Uluslararası ticari ilişkilerin başlangıcında, alıcı ve satıcı arasındaki görüşmeler sonrasında bir malın alışverişi konusunda niyet ortaya konur. Proforma fatura, bu süreçte kullanılan önemli bir araçtır. Bu belge, malın cinsi, miktarı, birim fiyatı, toplam tutarı, döviz cinsi, teslim şekli ve ödeme şekli gibi detayları içeren bir teklif niteliğindedir. Proforma fatura hiçbir mali yükümlülük yaratmaz ve “Proforma Fatura” ibaresini mutlaka taşımalıdır.
Etkili bir teklif hazırlarken, müşterinin iş modeli, pazarı, bütçesi ve zaman çizelgesi hakkında bilgi edinmek önemlidir. Fiyatlandırma şeffaf olmalı, birim fiyat ve toplam tutar açıkça belirtilmelidir.
Teslim ve ödeme şekillerinin belirlenmesi
Teslim şekilleri, uluslararası ticarette malların tesliminin nerede yapılacağı, masrafların kim tarafından karşılanacağı ve risklerin nasıl paylaşılacağını belirler. Milletlerarası Ticaret Odası (ICC) tarafından yayımlanan INCOTERMS bu konuda yardımcı bir kaynaktır.
Ödeme şekilleri, taraflar arasındaki güven ilişkisine ve üstlenilen risklere bağlı olarak değişir. Yaygın ödeme şekilleri arasında:
- Peşin Ödeme: İhracatçı için en risksiz yöntem
- Mal Mukabili Ödeme: İhracatçının en çok risk üstlendiği yöntem
- Vesaik Mukabili Ödeme: Belgeler karşılığında ödeme
- Akreditifli Ödeme: Banka güvencesi altında yapılan ödeme
Sözleşme yapılması ve mutabakat sağlanması
Taraflar arasında bir anlaşmaya varıldığında, yazılı bir sözleşme hazırlanmalıdır. Sözleşmeler satıcının sözleşme konusu malı hazırlayıp sevk etmesi ve karşılığında ödemenin ne şekilde yapılacağı, rizikoların nasıl paylaşılacağı gibi konuları içermelidir.
Sözleşmede, malın teslim yeri ve zamanının belirtilmesi esastır çünkü teslim yerine kadar olan masraf ve rizikolar satıcıya, bu yerden sonraki masraf ve rizikolar alıcıya aittir. Ayrıca, mal bedelinin ne şekilde ödeneceği de açıkça belirtilmelidir.
İhracat ilişkilerinde karşılıklı güven çok önemlidir. Güven oluştuğunda ihracat ilişkileri aksamadan gerçekleşir.
Adım 2: Üretim, Tedarik ve Gümrük Hazırlığı
Alıcı ile anlaşmaya varıldıktan sonra, ihracat sürecinin ikinci önemli aşaması ürünlerin hazırlanması ve gümrük işlemleri için gerekli evrakların tamamlanmasıdır. Bu adım, ürünlerinizin uluslararası standartlara uygun olarak hazırlanmasını ve sevkiyat için gerekli belgelerin eksiksiz olmasını sağlar.
Ürünlerin üretimi ve kalite belgeleri
İhracat yapacağınız ülkelerin kalite standartlarına uygun ürünler üretmek, başarılı bir ihracat süreci için temel şarttır. Öncelikle hedef pazarınızın gerektirdiği kalite belgelerini edinmelisiniz. Gıda ürünleri için HACCP veya ISO 22000, endüstriyel ürünler için CE Belgesi, orman ürünleri için FSC Sertifikası gibi belgelere ihtiyacınız olabilir. Nesli tehlike altında olan türlerden elde edilen ürünler için CITES Belgesi de zorunlu olabilir.
CITES Belgesi’nin geçerlilik süresi 6 aydır ve bu süre uzatılamaz. Düzenlendiği tarihten itibaren bu süre içinde kullanılmayan belgeler, ilgili Yönetim Mercii’ne teslim edilmelidir.
Ambalajlama ve etiketleme
Ambalaj, ürünün üreticiden tüketiciye kadar uzanan dağıtım zincirinde güvenli ulaşımını sağlayan koruyucu araçların tümüdür. Ürün ambalajlanırken ürüne has özellikler ve ihtiyaçlar göz önünde bulundurulmalıdır. Gıda, kimyasal ve akıcı maddeler farklı ambalajlama yöntemleri gerektirir.
Etiketleme konusunda ihracatçının sorumluluğu oldukça büyüktür. Yanlış etiketleme, taşıyıcı ve sigortacıların sorumluluk almadığı durumlar yaratabilir. Avrupa Birliği’nde ambalaj ile ilgili uygulamalar “Ambalaj ve Atıkları Direktifi- 94/62/EC” göre yürütülmektedir. Bununla birlikte, alıcı ülke mevzuatına uygun etiketleme yapılması şarttır. Bazı ülkeler etiketlerin kendi resmi dillerinde olmasını talep edebilir.
Gümrük işlemleri için evrak hazırlığı
Gümrük işlemleri için şu temel belgeleri hazırlamanız gerekir:
- Gümrük Beyannamesi: İhracatta gümrük mevzuatı uyarınca doldurularak ilgili ihracatçı birliği tarafından onaylanmasından sonra gümrük idaresine sunulan belgedir.
- Ticari Fatura: Satılan malın cinsi, ismi, miktarı, birim fiyatı ve toplam bedeli gibi bilgilerin yer aldığı belgedir.
- Menşe Şahadetnamesi: İhracata konu olan malların üretim yerini gösteren, ihracatçının talebi doğrultusunda hazırlanan belgedir.
- ATR Dolaşım Belgesi: Avrupa Birliği ile yapılan ticarette vergi muafiyeti sağlayan uluslararası bir belgedir.
Ayrıca, ürününüzün türüne göre Bitki Sağlık Sertifikası, Veteriner Sertifikası veya Gıda Sağlık Sertifikası gibi özel belgeler de gerekebilir. Tüm belgelerin eksiksiz ve doğru şekilde hazırlanması, gümrük işlemlerinin sorunsuz ilerlemesi için kritik öneme sahiptir.
Adım 3: Sevkiyat, Evraklar ve Teslimat
İhracat sürecinde ürünlerin hazırlanması ve gümrük işlemleri tamamlandıktan sonra, sıra malların fiziksel olarak hareket etmesine gelir. Sevkiyat aşaması, tüm ihracat operasyonunun başarıya ulaşmasında kritik öneme sahiptir.
Taşıma şekline göre sevkiyat planlaması
Sevkiyat planlaması yapılırken, öncelikle seçilen teslim şekli (INCOTERMS) göz önünde bulundurulmalıdır. INCOTERMS, uluslararası ticarette teslim şekillerini belirleyen ve Milletlerarası Ticaret Odası (ICC) tarafından yayımlanan kurallardır. Bu kurallar, alıcı ve satıcının sorumluluklarını net olarak gösterir. Güncel INCOTERMS 2010 kapsamında 11 farklı teslim şekli bulunmaktadır.
Eğer EXW (İşyerinde Teslim) seçildiyse, satıcı malları kendi yerinde teslim eder ve taşıma sorumluluğu alıcıya aittir. FOB (Gemide Masrafsız) seçildiğinde ise satıcı malları yükleme limanında gemiye yüklemekle yükümlüdür. CIF (Masraflar, Sigorta ve Navlun) şeklinde ise satıcı, sigorta ve navlun masraflarını karşılayarak malları gemide teslim eder.
Taşıma yöntemi seçimi ürünün özelliklerine ve hedef pazara göre değişir. Denizyolu taşımacılığı büyük hacimli mallar için ekonomiktir. Havayolu ise hızlı teslimat gerektiren ürünler için idealdir. Karayolu taşımacılığı yakın ülkelere ihracatta tercih edilirken, demiryolu genellikle limanlara ulaşımda kullanılır.
Konşimento, CMR ve diğer taşıma belgeleri
Taşıma belgeleri, malların taşıyıcı tarafından teslim alındığını gösteren makbuz niteliğindedir ve bazıları kıymetli evrak özelliği taşır. Bu belgeler, taşıtan ile taşıyıcı arasındaki hak ve yükümlülükleri gösterir.
Denizyolu taşımacılığında “Deniz Konşimentosu” (Bill of Lading) kullanılır ve malın mülkiyetini temsil eder. Havayolu taşımacılığında “Havayolu Taşıma Senedi” (Air Waybill) düzenlenir, ancak bu kıymetli evrak niteliğinde değildir. Karayolu taşımacılığında uluslararası CMR anlaşması gereğince “CMR Belgesi” kullanılır. Demiryolu taşımacılığında ise “Demiryolu Hamule Senedi” (CIM) düzenlenir.
Taşıma belgelerinde en azından; taşıyıcının ismi, imza veya onay, sevk tarihi ve ihbar kaydı (notify party) bulunmalıdır. Ayrıca “temiz” olmalı, yani malların veya ambalajların bozuk olduğuna dair bir kayıt içermemelidir.
Evrakların alıcıya gönderilmesi ve teslimat takibi
İhracat evraklarının alıcıya gönderilmesi, sevkiyat yöntemine göre değişiklik gösterir. Denizyolu sevkiyatlarında, gemi limandan ayrıldıktan sonra konşimento basılır ve ihracatçı firma tarafından alıcıya uluslararası kurye ile gönderilir. Bu evrak seti genellikle konşimento, İngilizce fatura, paket listesi ve menşe belgesinden oluşur. Karayolu sevkiyatlarında ise CMR belgesine ek olarak aynı evraklar şoför beraberinde gönderilir.
Alıcının bulunduğu ülkeye göre , EUR.1 gibi belgelerin de gönderilmesi, alıcının vergi muafiyetlerinden faydalanabilmesi için önemlidir. Ayrıca, müşterinin talep etmesi durumunda kalite belgeleri, teknik dokümanlar ve varsa gözetim sertifikaları da eklenmelidir.A.TR
Teslimat sürecinin takibi, zamanında ve sorunsuz teslimatı sağlamak için kritik öneme sahiptir. Günümüzde lojistik yazılımları ve takip sistemleri sayesinde ürünlerin gerçek zamanlı izlenmesi mümkündür, böylece hem ihracatçı hem de müşteri memnuniyeti sağlanır.
Sonuç
İhracat yapmak, şirketinizi büyütmek ve uluslararası pazarlarda varlık göstermek için mükemmel bir fırsattır. Bu rehberde gördüğünüz gibi, başarılı bir ihracat süreci dikkatli planlama ve titiz bir uygulama gerektirir.
Öncelikle, ihracatın temel kavramlarını ve gereken yasal şartları anlamak büyük önem taşır. Bununla birlikte, potansiyel alıcılarla doğru iletişim kurmak, proforma fatura hazırlamak ve uygun teslim ve ödeme şekillerini belirlemek ihracat sürecinin ilk adımını oluşturur.
Daha sonra, ürünlerinizi uluslararası standartlara uygun şekilde üretmek, doğru ambalajlama yapmak ve gerekli kalite belgelerini edinmek gerekir. Ayrıca, gümrük işlemleri için tüm evrakların eksiksiz hazırlanması da kritik öneme sahiptir.
Son olarak, seçilen taşıma yöntemine göre sevkiyat planlaması yapmak, doğru taşıma belgelerini düzenlemek ve teslimat sürecini yakından takip etmek şarttır. Böylece müşterinize sorunsuz bir teslimat sağlayabilirsiniz.
Şüphesiz, ihracat yapmak başlangıçta karmaşık görünebilir. Fakat adım adım ilerleyerek ve gerektiğinde profesyonel destek alarak bu süreci başarıyla yönetebilirsiniz. Unutmayın ki devletimiz de çeşitli teşvik ve desteklerle ihracatçıların yanındadır.
Sonuç olarak, doğru ürün, doğru pazar ve doğru strateji ile ihracat yaparak hem şirketinize hem de ülkemize değer katabilirsiniz. İhracat yolculuğunuzda sabırlı olun ve bu rehberdeki adımları takip edin. Başarı kaçınılmaz olacaktır!
